Эцэг ба эхийн гипнози

Ард тvмэн бvхнээс ухаантай, олон тvмэн бvхнийг шийднэ. Yvн шиг сонсоход сайхан боловч хоосон агуулгатай ишлэл ховор биз ээ. Тvvхэн дэх Геростратуудыг харж байхад ард тvмний нэрийг барьж байгаагvй хvн ховор байдаг. Гитлер, Сталин, Чойбалсан, Мао, Пол Пот гээд хэн ард тvмэндээ их гай тарьсан байна, тэд ард тvмний нэрийг хамгийн их барьдаг. Тэд ард тvмний нэрийн ємнєєс ард тvмнийг буудаж, яргалж, цєлж хэлмэгдvvлж байсан нь баримт.

Тэгэхлээр ард тvмэн, тэдний хvсэл зориг гэж юу юм бэ? Хэн нэгэн нь ямар нэгэн зорилгын vvднээс хvн амын доторхи юмны учир начрыг ойлгоогvй хэсгийг ойлгосон хэсэгт нь сєргvvлэн тавьж, єєрсдийн vйлдсэн харгислалаа нуун далдлахад хэрэг болдог заль мэх тєдий зvйл биш биз дээ. Яг ийм сэтгэгдлийг XX зууны социалист коммунист тvvх харуулж байна.

Одоогоор олон тvмний санаа бодлын талаар хамгийн дорвитой судалгаа хийсэн хvний тоонд бидний хувьд “нэг муу интэй хvн” гэгддэг, Барууныхны хувьд хvн тєрєлхтний соёл иргэншлийн тvvхийн гайхамшигт нэгэн од болсон З.Фрейд орно. Фрейд олон тvмнийг зохиомол (энэ нь сvм хийдийнхэн, цэргvvд, элдэв албан байгууллагынхан г.м нийгмийн юмс vзэгдлээр нєхцєлдсєн масс) ба тєрєлх (энэ нь хамаатан садангууд, ястан, vндэстэн, нэг угсаатан зэрэг байгалийн шинжтэй юмс vзэгдлээр нєхцєлдсєн масс) гэж хуваагаад энэ хоёрт шингэмэл байдаг психологийг авч vзжээ.

Энд юуны тvрvvнд нийгмийн психологи гэдгийг товч байдлаар илэрхийлчих нь зvйтэй болов уу. Нийгмийн психологи гэдэг бол миний бодсон Доржийн бодол санаатай таарахгvй. Доржийнх Шагдарынхтай таарахгvй гэх мэтээр яв явсаар эцэстээ хэнийх ч биш боловч олонхийн санаа бодолд тохирсон уур амьсгал нийгэмд тогтохыг хэлж байгаа юм. Нийгэм дэх оюун санааны энэхvv тогтоцод нарийн ээдрээтэй, тооцоонд ордоггvй зvйл их байдаг боловч хувь хvний психологитой харьцуулан авч vзэхэд зохих хэмжээгээр ойлгогддог зvйл болохыг Фрейд “Хувь хvний ухамсарт хийсэн анализ ба олон тvмний психологи” бvтээлдээ харуулжээ.

Олон тvмний психологийн бас нэгэн vндсэн шинж бол эргэлзэх, эргэцvvлэх сэтгэлгээ байдаггvй явдал мєн. Олонхийн санал сэтгэгдэл буруу ч, зєв ч аль нэг талд нь хэдийнээ зогссон байдаг. Энэ нь олон тvмэн хувь хvнийг бодох юм бол юманд илvv сураг ажигчаар явж, дам харьцдагтай холбоотой. Хувь хvн єєртєє хамаатай аливаа асуудлыг шийдэхэд оюун ухааныхаа vvднээс ихээхэн нухацтай ханддаг бол олон тvмэн асуудалд сэтгэл хєдлєлийн vvднээс сонссон, сурснаараа ханддаг.

Одоо манайд олон тvмний психологийн юманд шvvмжлэлгvй, эргэлзээгvй ханддаг энэхvv шинжийг улам бvр нарцист (єєрийгєє шохоорхох) шинж агуулгатай болгож байна. Фрейдо-марксист Э.Фроммын хэлсэн тэрхvv биологийн шинжтэй, єєрийн гэсэн болгоноо дєвийлгєсєн эгоист шинжтэй хайр нь бидний Монголчуудын дунд хамгийн ихээр тєлжиж байна.

Манай ард тvмэн бvхнээс илvv хийдэг байсан, манай ард тvмэн бvхнээс илvv мэддэг байсан, монголчууд хvн бvхнээс илvv авъяас чадвартай, хvн тєрєлхтєн бараг л биднээс vvссэн, харин бид болохоор чоно, буга хоёроос vvссэн мэтээр ярьж, нийгмийн маш их хvн цаг ба оюуны, материаллаг энергийг єнгєрсєн улирсан юманд ашигт vйлийн коэффицент багатай зарцуулахад чиглvvлж байгаа тэр хvмvvс бол одоогийн нєхцєлд улс, эх орон, ард тvмэндээ хамгийн уршиг тарьж байгааг бид ойлгох ёстой.

Yнэний єєдєєс дальдрахгvй шиг харж байгаад хvн тєрєлхтний соёл иргэншилд юу оруулснаа тооцоцгооё. Бий л дээ, бий. “Нууц товчоо”, “Ганжуур”, “Данжуур” (энэ хоёрыг бvтээсэн хvмvvс монголчууд байсан гэдэг нь эргэлзээтэй ч гэсэн), нvvдлийн євєрмєц аж тєрєх ёс, соёл гээд дуугvй байхгvйн тулд юм тоочоод байвал тоочоод л байх. Гэтэл оршин байх хугацаандаа энэ хэрийн юм бvтээгээгvй ард тvмэн гэж байна уу! Дээрх зvйлс Монголын хєгжилд хэр зэрэг хувь нэмэр оруулсан вэ! Хvн тєрєлхтєнєє байг гэхэд єєрийн Монгол vндэстнээ хєгжихєд ямар шvv хувь нэмэр оруулаа вэ гээд биднийгээ тvгдрvvлчихээр (лав л намайг тvгдрvvлдэг юм) асуулт их байна.

Одоо бидний єдий дайтай амьдарч, ажиллаж, сэтгэж байгаа хэнтэй, юутай холбоотой юм бэ! Хувь хvний хувьд ч тэр, улс vндэстний хувьд ч тэр одоогийн байгаа байдал нь тэдний тvvх, уламжлал, соёл, шинжлэх ухаан, хєдєлмєрлєх чадвар зэрэгтэй нь л холбоотой. Тvvхэнд маань байгаа сайн сайхан нь тєдийгvй муу муухай нь хvртэл бидний нэг хэсэг гэдгийг бид мартах учиргvй. Бид цємєєрєє Чингис, Чингvнжав, Сvхбаатар, Гэндэн нарын тєдийгvй Жамуух, Занабазар, Эрдэнэшанзав, Чойбалсан нарын vр сад мєн. Бид, бидний ємнєх vе маань ухаантай, чадалтай, сайн сайхан байсаар байтал байдал маань гэнэт ийм болчихсон мэтээр сэтгэж болохгvй.

Гамзатовын хэлснээр намайг єнгєрсєн vеэ гар буугаар буудаж байна гэж битгий бодоосой. Yгэнд минь єчvvхэн тєдий хар санаа байвал ирээдvй vе маань намайг их буугаар байтугай цємийн зэвсгээр ниргэсэн ч болно. Би vнэнийг гагцхvv ил тодоор хэлэхийг хvсч байна. Yндэсний єв уламжлал, тvvх, соёл гэсэн далбаан дор єєрсдийнхєє дутагдлыг нуун халхавчлах оролдлого байгааг мэдэрч тvvнийг vзэн ядаж байна. Дутагдлаа єєрєєсєє харахыг хvсч байна. Тэд яагаад биднийг эзэлчих вэ гэхээсээ ємнє бид яагаад эзлэгдчихвээ гэмээр байна. Ингэж хэлснээс болж буруушаагдвал буруушаагдахаас.

Би эх орон, ард тvмэндээ хайртай хvн. Магадгvй эх орны “тусгаар тогтнол” гэж хашгирагсдаас илvv ч хайртай байж магадгvй. Тэр тусмаа єєртєє шvvмжлэлтэй хандаж, vнэнийг хэлэх ёстой гэж бодоод єєртєє ноогдсон ажлаа дуугvйхэн хийгээд явах юм уу, хэдэн тєгрєг хєєж явахгvй ийм зvйл эрээчиж сууна.

Олон тvмэн минь! Биднийг бусад vндэстэн ястнаас огтхон ч дутахгvй харин ч дэлхийн хєгжлийн охь манлай байсан мэтээр ярьж байгаа цаад хvмvvс чинь vнэнээс дєлж, олон тvмэнд тал засаж байгаа хэрэг юм шvv.

Олон тvмний психологийн талаар Фрейдийн хийсэн бас нэг гашуувтар боловч vнэн дvгнэлт бол олон тvмэн тєрлєхєєсєє ямар нэгэн удирдагчыг хvсэн хvлээж, эрэн хайж, уг чанараараа нэр хvндэд шvтэж байдгийг харуулсан. Олон тvмэн удирдагчаа алдаад бvгд єєр єєрсдийгєє бодсон психологийн тєлєв байдал болох паниконоос ямагт зайлсхийж, зугатахыг оролдож байдаг. Энэ бол бvр сvргийн амьдралын vеэс vлдсэн инстинкт юм. Энэ инстинктээр олон тvмний психологийн дээрх шинж тайлбарлагдана.

Ард тvмэн ямар нэгэн байдлаар єєрсдийнх нь анхаарлын тєвд байгаа хvнийг итгэл, найдварын нvдээр харж, тvvнийхээ маш халгаатай дутагдлыг хvртэл хvлээн зєвшєєрєхєд бэлэн байдаг. Тvvхэнд чанга гартайгаараа алдаршсан Чингис, Догшин Иван, Их Петр, Напалеон нар олон тvмэнд хэдий чинээ хатуу хандана тэд тєдий чинээ дальдчин єєр рvv нь зvтгэдэг учир ийм ажээ. Олон тvмнийг ийм фанатик байдалтай болгохыг Фрейд захирах гипноз буюу “эцгийн гипноз” гэж нэрлэсэн. Гипнозийн энэ тєлєв байдал нь олон хvнийг хамрах тусмаа улам бvр гvнзгий шингэдэг. Yvнийг коммунист дарангуйллын дор байсан иргэд бид сайн мэднэ. “Сталин мандтугай!” гээд танкин доогуур орж буй цэрэг, “Хайрт эцэг Чойбалсан минь нас барчихлаа” гээд vvдээ тvгжээд хэд хоногоор уйлж байгаа малчин євгєн, дэлхийн хувьсгалын улаанаас улаан наран Мао даргынхаа номыг толгой дээрээ бариад хашгирч яваа хунвэйнчvvд (улаан хамгаалагч), Их удирдагч Кимийнхээ тэмдгийг ижил єнгийн хєх хувцсан дээрээ зvvсэн хєдєлмєрчид, гэрэл цацарсан танхимд их хуралдаа суугаад алгаа хорстол зэрэг зэрэг алга ташин, “Найрамдал-Дружба” хашгиралдаад сvvлд нь намынхаа магтууг дуулж байгаа намын гишvvд энэ бvхэн яасан адилхан дvр зургууд вэ? Одоогоор эдгээр ард тvмний зарим нь “эцгийн гипноздолтын” нойрноос сэрсэн, зарим нь сэрж ядаж, зарим нь сэрээгvй л байна.

Олон тvмний психологид нэвтрэн орох “эцгийн гипнозийн” арга явуургvй болж дэлхийн улс тєрийн тавцнаас арчигдаж байгаа бєгєєд оронд нь Фрейдийн тайвшруулах гипнози буюу “эхийн гипнози” гэж нэрлэсэн тэр арга зонхилох шинжтэй болж байна. Yvнийг улс тєрд ардчилал гэдэг ажээ.

Санаагаар болдогсон бол олон тvмний психологийн дээр єгvvлсэн дутагдалтай шинжvvдийг алга хийвэл зохилтой байдаг авч тэдгээр нь нийгэмд байгаа олон тvмэн юм vзэгдлийг нэгэн зэрэг ижил тvвшинд ойлгочих боломжгvйтэй адил арилгах аргагvй зvйл байдаг. Тvvгээр vл барам тэдгээрийг тооцон ажиллах болдог нь нэн гачлантай.

Олон тvмний психологид таарч тохирох гэж оролдохгvй чигээрээ урагшилсан тэр хувь хvнийг нийгэм vл зєвшєєрнє. Ялангуяа улс тєрд. Тийм ч учраас улс тєрчид єєрсдийн санааг ихээхэн бvдvvвчилж, олон тvмэнд тохируулж байж (vvгээрээ тэдний азгvй тал нь харагддаг, шинжлэх ухаанд ингэх шаардлага гардаггvй) бодлогоо амжилттай явуулна. Эс тэгвээс тэр хvн олон тvмнээс хэт урагшаа гарчихаад тvvндээ санаа зовон байн байн эргэж харсаар ємнєє байгаа ангалыг харахгvй унах бєгєєд тvvний оронд гарч ирсэн хvн олон тvмэнтэй ойр байснаараа тэднээр гvvр хийн ангал дээгvvр цаана нь гарах замаар улс тєрийн амьдрал урагшилдаг дvр зураг харагдаж байгаа юм.